اضافه شدن ژئوپارک ارس و طبس به لیست یونسکو
ژئو پارک ها یا پارک های زمین شناسی (Geology Park)، گستره ای از پدیده ها و میراث زمین شناسی، جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند هستند که توانایی لازم در توسعه اقتصادی جوامع محلی و جلب همکاری های مردمی را دارند و به صورت پایدار، حفظ و مدیریت می شوند. ایده تاسیس ژئوپارک، به سال 1999 باز می گردد. در سال 1385، ژئوپارک قشم به عنوان نخستین ژئوپارک در بین ژئوپارک های یونسکو به ثبت رسید. در 3 خرداد 1402، هیئت اجرایی یونسکو خبر اضافه شدن ۱۸ مکان به شبکه ژئوپارک‌های جهانی یونسکو را تایید کرد. در این لیست نام دو ژئوپارک جهانی ایران، ژئوپارک طبس و ژئوپارک ارس، به چشم می‌خورد.
ژئوپارک جهانی ارس:
ژئوپارک ارس با مساحت 1670 کیلومتر مربع در استان آذربایجان شرقی واقع شده است و قلمرو آن تمامی محدوده شهرستان جلفا را پوشش می دهد. این رود به عنوان خط جدا کننده ایران، ارمنستان و آذربایجان عمل می کند. این محدوده به علت طبیعت کوهستانی و وجود انواع مختلفی از سنگ های رسوبی و آذرین، تنوع ساختارهای تکتونیکی و تنوع پدیده های زمین شناختی از جذابیت های زمین گردشگری مناسبی برخوردار است.
دکتر مجید کیانی، مدیر عامل سازمان منطقه آزاد ارس در خصوص ثبت این منطقه به عنوان ژئوپارک در یونسکو خاطر نشان کرد: “ ثبت جهانی ژئوپارک ارس، آغازی برای تحول گردشگری در منطقه و آشنایی بیشتر مردم دنیا با جاذبه های تاریخی و فرهنگی و زمین شناختی ارس می باشد که افزایش ورود گردشگر داخلی و خارجی به منطقه و توسعه زیر ساخت های این حوزه را در پی خواهد داشت. “
قرار گرفتن شهر جلفا در مسیر جاده تاریخی ابریشم، این ژئوپارک را در زنجیره ژئوپارک هایی که به نحوی با این جاده در ارتباط هستند، مطرح نموده است. فرهنگ غنی و کهن و آداب و رسوم خاص منطقه، این ژئوپارک را بسیار جذاب نموده است. در این میان رودخانه مرزی ارس نقش مهمی را در شکل گیری تمدن و شهرهای مسیر داشته و تاثیرات جغرافیایی و اقلیمی آن بر منطقه کاملا مشهود است. تنوع اقلیم و پوشش گیاهی استپ و تنوع حیات جانوری چون سیاه خروس، مرال، قوچ ارمنی و پلنگ اهمیت حفاظت از آن ها را دو چندان کرده است.
ژئوپارک جهانی ارس، علاوه بر ثروت میراث ناملموس شامل سنت ها و مراسم محلی، دارای چندین گنجینه فرهنگی قابل توجه است. کاروانسرای سنت استپانوس،کاروانسرای خواجه نظر، حمام تاریخی، برج تاریخی دوزال، پل ضیاء الملک و کلیسای چوپان نشان دهنده عناصر نمادین میراث فرهنگی این منطقه هستند.
ژئوپارک جهانی طبس:
دکتر وصال یحیی شیبانی، مدیر ژئوپارک طبس، از رای مثبت شورای عالی ژئوپارک های جهانی یونسکو خبر داد و وی افزود که در آذر ماه 1400 پرونده ژئوپارک طبس از طریق دولت ایران به یونسکو ارسال شد و پس از پذیرش کلی پرونده از سوی شورای عالی ژئوپارک جهانی، در شهریور ماه 1401 از طرف یونسکو به تایید نهایی رسید.
ژئوپارک جهانی طبس در شمال غربی استان خراسان جنوبی واقع شده و از لحاظ تاریخی به عنوان یک شاهراه حمل و نقل شناخته می شود. موقعیت جغرافیایی این منطقه، مناطق جنوبی و غربی را به مناطق شرقی و شمال شرقی ایران پیوند می دهد. از لحاظ آب و هوایی به اقلیم بیابانی همراه با آب و هوای گرم و خشک نزدیک است. این ژئو پارک از سه بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان تشکیل یافته است.
رخنمون های سنگی از دوران کریپتوزوئیک (542 میلیون سال تا تقریبا 6 ، 4 میلیارد سال پیش) و عصر پالئوزوئیک (251 تا 542 میلیون سال پیش) نشان از ثروت فراوان زمین شناسی این ژئوپارک دارد. به گونه ای که دانشمندان زمین شناسی به عنوان بهشت زمین شناسی ایران می دانند.
ژئوپارک جهانی طبس در داخل ایران و غرب آسیا جامع ترین مجموعه از دوره زمین شناسی است. این ژئوپارک علاوه بر شگفتی های زمین شناسی، دره های زیبا، چشمه های آب گرم و رودخانه ها را در بر می گیرد.
هدف از انتخاب ژئوپارک ها:
یکی از اهداف اصلی ژئوپارک، توسعه پایدار اقتصادی در منطقه می باشد که می تواند چرخ محرکی برای رشد و توسعه در شهرستان ها به شمار آید. حضور جامعه محلی به عنوان یکی از تولید کنندگان صنایع دستی، صنایع فرهنگی، راهنمای بومی گردشگری، مراکز اقامتی و بومگردی و همچنین توسعه اکوتوریسم و ژئوتوریسم، نقش مهمی را در رونق اقتصادی و اشتغال مردم داشته است.
همراهی و مشارکت فعال جوامع محلی به خصوص زنان این ژئوپارک را متمایز از سایر ژئوپارک ها قرار داده است. در این راستا مردم بومی و ساکنان محلی ژئوپارک طبس نیز با ساخت مهمان خانه هایی چون بوم گردی در منطقه اسفهک واقع در بافت تاریخی روستای اسفهک، اقدام به مرمت خانه های قدیمی کرده اند. ژئوپارک ها می توانند در توسعه اقتصادی جوامع محلی خود نقش موثری را ایفا کنند.
ثبت و حفاظت از ژئوپارک ها در فهرست یونسکو کاری دشوار و طولانی بوده و یک ژئوپارک در صورت موفقیت، می تواند باعث فقر زدایی یک منطقه و باعث رونق مشاغل مرتبط با گردشگری، حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی و علمی افراد محلی و گردشگری شود.
عالی